Charakterystyczna roślinność górska
Roślinność górska odmienna jest od tej, jaką spotykamy w dolinach. Na niżu niegdyś występowały rozległe puszcze złożone głównie z lasów grądowych, a więc budowane przede wszystkim przez graby, lipy i dęby. Odmiennym charakterem odznaczała się Pierwotna Puszcza Karpacka, w której graby, lipy i dęby nie były tak szeroko rozpowszechnione.
Choć lasy, tak na niżu, jak i w górach uległy na przestrzeni lat znaczącym przekształceniom (na niżu na przykład mamy rozległe lasy sosnowe, których niegdyś nie spotykało się niemal wcale), to właśnie w Beskidach zachowało się wiele lasów o drzewostanach typowych dla Pierwotnej Puszczy Karpackiej.
Jak już wspomniano, graby, dęby i lipy nie czują się najlepiej w górach. Jakie więc spotkamy tam drzewa? Zależy to od wysokości, gdyż naturalne lasy górskie cechuje piętrowość: ich charakter zmienia się wraz z wysokością. Niemniej trzon beskidzkich lasów budowany jest przez buka zwyczajnego, świerka pospolitego i jodłę pospolitą. Często pojawia się też klon jawor. Nie znaczy to bynajmniej, że w Beskidach brak grabów, lip i dębów, a nawet sosen. Można je znaleźć, czasem nawet nie jest to trudne, jednak czasem można przejść wiele kilometrów nie napotykając żadnego z tych drzew. Są tu one zwyczajnie rzadsze.
Drzewa na mniejszych wysokościach
Niższe położenia górskie to królestwo buka. Tu czuje się on doskonale, tworząc piękne lasy bukowe, często z domieszkami jodły i jawora. W zależności od podłoża wyróżnić możemy buczyny kwaśne i żyzne. W tych pierwszych w runie spotkamy trawy, turzyce, paprocie i borówki, w żyznych buczynach natomiast wiosna obficie kwitną różnorodne rośliny kwiatowe. Lasy tworzone przez buka są niezwykle malownicze – zwłaszcza wiosną, gdy do dna lasu dociera dużo słońca i jesienią, gdy liście buka pięknie się przebarwią. Buk to bardzo szlachetne drzewo: długowieczne, o cenionym i twardym drewnie, a także pięknym, gładkim, szarym pniu.
Drzewa na większych wysokościach
Im wyższe wysokości, tym więcej pojawia się drzew iglastych, zwłaszcza świerka. Ze świerkiem jest w Beskidach niestety problem, gdyż kiedyś wycinano buczyny, by sadzić na ich miejsce szybko rosnące świerki. Eksperyment ten nie zawsze się udał i dziś takie sztuczne, jednowiekowe świerczyny nękane są różnymi problemami. Świerkowe lasy występują też naturalnie, głównie na wyższych wysokościach. Świerki rosną tam nie tyle dlatego, że wolą trudne warunki wyższych położeń górskich, ale dlatego, że pozbawione są tu konkurencji buków, które wyżej radzą sobie już nieco gorzej. Świerk jest więc drzewem bardzo odpornym. Nie straszne mu mrozy i silne wiatry. Od podobnej jodły świerka odróżnić można po drobniejszych, kłujących igłach i szyszkach zwisających pionowo w dół. Jodły mają igły nieco tępe, szersze, z charakterystycznymi białymi paskami na spodzie. Ich szyszki rosną pionowo w górę, zamiast zwisać, jak u świerka. Jodły rzadziej tworzą lasy, w których są gatunkiem dominującym. Zwykle występują jako domieszka do buczyn, świerczyn i innych lasów.
Naturalnie miejscami spośród drzew iglastych spotkać można jeszcze sosnę zwyczajną, a także (ale to tylko w miejscach sztucznych nasadzeń) sosnę wejmutkę i daglezję zieloną, której roztarte igły wydzielają cytrynowy zapach. Miejscami spotkać można także gubiące na zimę igły modrzewie europejskie.
Nietypowe warunki siedliskowe to też nietypowe lasy. Jawory, choć z reguły (podobnie jak jodła) stanowią domieszkę w innych typach lasów, mogą tworzyć dość zwarte jaworowe drzewostany na stromych stokach. Tam towarzyszy im często lipa drobnolistna. Lasy takie często wykształcają się w źródliskach licznych, beskidzkich potoków.
Stosunkowo często w górach spotkać można brzozy brodawkowate, jak i również wierzby (głównie wierzbę iwę i wierzbę śląską). Spotykamy je raczej na niższych położeniach i w miejscach, gdzie doszło do jakichś zaburzeń naturalnych układów – na skrajach polan, porębach i innych.
Piętrowość lasu
Ze zjawiskiem piętrowości lasu wiąże się jeszcze jedna ciekawa osobliwość. Otóż na pewnej wysokości las zwyczajnie się kończy (zwie się to górną granicą lasu). Nie znaczy to jednak, że brak tam drzew. Są, choć nieco inne. Wysokie położenia górskie to królestwo sosny górskiej, zwanej pospolicie kosodrzewiną. To karłowaty gatunek gęstej sosny, która tworzy raczej zakrzewienia niż las. Jest bardzo odporna na trudne warunki, jakie panują w wysokich górach, ale na najwyższych szczytach nawet sosna górska nie daje już rady. Tam zaczynają się górskie hale i turnie, faktycznie pozbawione drzew. W Beskidach sytuacja taka jest dość rzadka i występuje właściwie tylko na najwyższych szczytach: Babiej Górze i Pilsku.
Beskidy to kraina rozległa i obfitująca w drzewa. Lista gatunków, jakie można tu spotkać jest oczywiście o wiele szersza, niemniej to właśnie buki, świerki, jodły i jawory, a na wyższych położeniach sosny górskie budują trzon beskidzkich lasów.
Przed drzewami w Beskidach stoi trudne zadanie. Muszą przetrwać w naprawdę niekorzystnych warunkach. Czynią to jednak znakomicie, budując jedne z piękniejszych lasów. Warto więc śledzić w Beskidach ślady pozostałe po Pierwotnej puszczy karpackiej.
